.png)
قانون حفاظت در برابر اشعه
(مصوب ۲۰/۱/۱۳۶۸)
فصل اول - کلیات
ماده ۱- اهداف
با توجه به گسترش روزافزون کاربرد اشعه (پرتوها) در امور مختلف وضرورت حفاظت کارکنان، مردم، نسلهای آینده و محیط در برابر اثرات زیان‌آور اشعه، مقررات ذیل تدوین گردیده است.
ماده ۲- تعاریف
۱- «اشعه» یا «پرتوها» شامل اشعه یون‌ساز و غیر یون‌ساز میباشد.
۲- «منابع مولد اشعه» به مواد پرتوزا (رادیواکتیو) اعم از طبیعی و یا مصنوعی و یا مواد و اشیاء حاوی آن و یا دستگاهها و تأسیسات مولد اشعه اطلاق میگردد.
۳- «کار با اشعه» هرگونه کار یا فعالیتی است که در ارتباط با منابع مولد اشعه‌انجام شود.
۴- «واحد قانونی» در مفهوم «سازمان انرژی اتمی ایران» است.
۵- «شخص مسئول» شخص حقیقی است که برابر آئیننامه مربوطه واجدصلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی و نظارت بر کلیه امور مربوط به‌کار با اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.
۶- «مسؤول فیزیک بهداشت» شخص حقیقی است که برابر آئیننامه مربوطه‌واجد صلاحیت علمی و فنی و شرایط لازم برای تصدی مسؤولیت حفاظت دربرابر اشعه در محدوده پروانه مربوطه باشد.
ماده ۳- شمول مقررات
مقررات این قانون شامل کلیه امور مربوط به حفاظت در برابر اشعه در سطح‌کشور از جمله موارد زیر میباشد :
۱- منابع مولد اشعه
۲- کار با اشعه
۳- احداث، تأسیس، راه‌اندازی، بهره‌برداری، از کاراندازی و تصدی هرواحدی که در آن کار با اشعه انجام شود.
۴- هرگونه فعالیت در رابطه با منابع مولد اشعه شامل واردات و صادرات،ترخیص، توزیع، تهیه، تولید، ساخت، تملک، تحصیل، اکتشاف، استخراج، حمل‌و نقل، معاملات، پیمانکاری، نقل و انتقال، کاربرد و یا پس‌مانداری.
۵- حفاظت کارکنان، مردم و نسلهای آینده بطور کلی و محیط در برابر اثرات‌زیان‌آور اشعه.
فصل دوم - پروانه و مسؤولیت‌ها
ماده ۴- انجام هرگونه فعالیت در ارتباط با موارد مندرج در بندهای ۱،۲،۳ و۴ از ماده ۳، غیر از موارد مستثنی به موجب آئین نامه های مربوطه مستلزم اخذ پروانه‌کسب از واحد ذیربط و پروانه اشتغال از واحد قانونی میباشد.
تبصره - مجوز کار با اشعه در مورد مؤسسات پزشکی صرفاً برای‌متخصصین گروه پزشکی توسط کمیسیونی مرکب از دو نفر متخصص
امورحفاظت در برابر اشعه از واحد قانونی و دو نفر کارشناس از وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته و از طرف واحد قانونی‌داده خواهد شد. صدور پروانه نهایی تأسیس واحد کار با اشعه از سوی وزارت‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.
ماده ۵- دارنده پروانه کسب مکلف است حداقل یک فرد واجد شرایط‌بعنوان شخص مسؤول و یک فرد واجد شرایط بعنوان مسؤول فیزیک بهداشت‌را به واحد قانونی معرفی تا پروانه اشتغال بنام آنان اخذ گردد.
تبصره - در موارد خاص (مانند واحدهای تشخیصی با اشعه ایکس با فعالیت‌محدود) و طبق آئیننامه‌های مربوط، مسؤولیت شخص حقیقی دارنده پروانه‌کسب، شخص مسؤول و مسؤول فیزیک بهداشت می‌تواند توأماً بعهده یک یا دوشخص حقیقی واجد شرایط باشد.
ماده ۶- دارنده پروانه اشتغال مکلف است منحصراً در محل و در حدود وشرایط مندرج در پروانه و دستورالعملهای مربوطه فعالیت نماید.
ماده ۷- هرگونه تغییر در وضعیت حقوقی دارنده پروانه کسب در ارتباط بامنابع مولد اشعه و نیز هرگونه تغییر کمی و کیفی در ارتباط با منابع مزبور مستلزم‌اخذ مجوز از واحد قانونی است.
تبصره - در خصوص مؤسسات پزشکی پس از اخذ مجوز از واحد قانونی،صدور پروانه کار جدید از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی‌خواهد بود.
ماده ۸- دارندگان پروانه و یا قائم مقام قانونی آنها و نیز کلیه افرادی که به‌لحاظ وظیفه شغلی با منابع مولد اشعه در ارتباط میباشند مکلفند موارد زیر رابلافاصله به واحد قانونی اطلاع دهند :
۱- تعلیق و یا تعطیل بهره‌برداری از منابع مولد اشعه.
۲- مفقود شدن و یا سرقت منابع مولد اشعه.
۳- هرگونه حادثه، اخلال، عیب و یا تغییرات در رابطه با منابع مولد اشعه که‌احتمال افزایش مخاطرات بالقوه پرتوگیری افراد را در بر داشته باشد.
۴- سوانح پرتوگیری و نیز پرتوگیری مشکوک افراد.
ماده ۹- کلیه افرادی که به کار با اشعه گمارده میشوند باید تحت معاینات وآزمایشهای پزشکی لازم قبل و بعد از استخدام و بصورت دوره‌ای طبق آئیننامه‌مربوطه قرار گرفته و مدارک لازم را در اختیار واحد قانونی قرار دهند.
ماده ۱۰- گماردن افراد زیر به کار با اشعه ممنوع است :
۱- افراد کمتر از ۱۸ سال سن غیر از موارد مستثنی بموجب آئیننامه مربوطه.
۲- افرادی که در نتیجه آزمایشهای پزشکی مورد تأیید واحد قانونی کار بااشعه برای سلامتی آنان زیان‌آور تشخیص داده شده باشد.
ماده ۱۱- در انجام هرگونه فعالیت مربوط به موارد مندرج در ماده ۳ دارنده‌پروانه کسب، شخص مسؤول و مسؤول فیزیک بهداشت مکلف‌اند :
۱- کلیه مقررات، استانداردها، آئیننامه‌ها و دستورالعملهای حفاظت در برابراشعه را رعایت نمایند.
۲- کلیه تدابیر و تجهیزات حفاظتی لازم را طبق مقررات مربوط پیش‌بینی،تأمین و به اجرا درآورند.
۳- از پرتودهی غیر ضروری اجتناب نمایند.
ماده ۱۲- کلیه افرادی که به کار با اشعه اشتغال دارند مکلفند وسائل حفاظت‌در برابر اشعه پیش‌بینی شده را شخصاً بکار گرفته و مقررات و دستورالعملهای‌مربوطه را به اجراء درآورند.
فصل سوم - نظارت و بازرسی
ماده ۱۳- واحد قانونی در جهت حسن اجرای مقررات این قانون، نظارت‌بر کلیه امور مندرج در ماده ۳ این قانون و بازرسی در زمینه‌های مزبور را بعهده‌دارد.
ماده ۱۴- دارنده پروانه کسب، شخص مسؤول و مسؤول فیزیک بهداشت‌مکلفند توصیه‌ها و دستورالعملهای ابلاغ شده توسط واحد قانونی و بازرسین‌مربوطه را به اجرا درآورند.
ماده ۱۵- در مواردی که اجرای امور مربوط به مفاد ماده ۱۴ و یا حفاظت‌افراد و اموال در برابر اشعه مستلزم ارائه خدمات از طرف واحد قانونی‌باشد،اشخاص ذینفع مکلفند بهاء خدمات ارائه شده را طبق تعرفه مقرر در آئین نامه مربوطه به حساب خزانه‌داریکل واریز نمایند.
تبصره - در مورد مؤسسات پزشکی که منجر به صرف هزینه یا ارائه خدمات‌توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میشود آئیننامه مربوطه توسط‌وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه میگردد.
ماده ۱۶- دارنده پروانه و یا هر شخصی که بنحوی از انحاء منابع مولد اشعه‌را برابر مفاد این قانون در اختیار و یا تحت نظر داشته و یا بعنوان شخص مسؤول‌و یا مسؤول فیزیک بهداشت انجام وظیفه نماید مکلف است در حوزه فعالیت‌شغلی خود تسهیلات لازم برای اعمال نظارت بازرسی واحد قانونی را فراهم‌نموده و اطلاعات و مدارک مورد نیاز را در اختیار واحد قانونی قرار دهد.
ماده ۱۷- واحد قانونی مکلف است در اجرای مقررات این قانون، درصورت وقوف بر وجود اشکالات یا تخلفاتی در کار با اشعه یا بهره‌برداری ازمنابع مولد اشعه پس از ابلاغ کتبی مدت‌دار به وزارت و یا مؤسسه مربوطه و درصورت
عدم رعایت توصیه‌ها، دستور توقف و یا تعطیل بهره‌برداری از منابع‌مربوطه را صادر نموده و یا پروانه صادره را لغو نماید و در صورت لزوم با اخذمجوز لازم از مرجع ذیصلاح اقدام به لاک و مهر آن بنماید.
فصل چهارم - جرائم و مجازاتها
ماده ۱۸- موارد زیر جرم محسوب و مرتکب حسب مورد با رعایت شرایط‌و امکانات خاطی و دفعات و مراتب جرم و مراتب تأدیب از وعظ و توبیخ وتهدید و درجات تعزیر به مجازات مشروحه ذیل محکوم خواهد شد :
۱- عدم استفاده از وسائل حفاظتی پیش‌بینی شده و همچنین عدم رعایت‌دستورالعملهای حفاظتی توسط کارکنان با اشعه جرم محسوب و متخلف به‌جریمه نقدی از ده هزار ریال تا صد و پنجاه هزار ریال محکوم خواهد شد.
۲- گماردن افراد بدون انجام آزمایشهای پزشکی لازم قبل از استخدام و یابدون مراقبتها و آزمایشهای دوره‌ای پزشکی در مدت اشتغال بکار با اشعه جرم‌محسوب و متخلف به جریمه نقدی از ده هزار ریال تا پانصد هزار ریال محکوم‌خواهد شد.
۳- گماردن افرادی بکار با اشعه که بموجب ماده ۱۰ این قانون کار با اشعه برای‌آنان ممنوع اعلام شده است جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از سی هزارریال تا یک میلیون ریال محکوم خواهد شد.
۴- کوتاهی در اعلام موارد مذکور در مواد ۷ و ۸ و ۹ این قانون توسط اشخاص‌نامبرده در موارد یاد شده جرم محسوب و متخلف به جریمه نقدی از سی هزارریال تا دو میلیون ریال محکوم خواهد شد.
۵- متخلف موارد زیر به جزای نقدی از سی هزار ریال تا پنج میلیون ریال و یابه حبس تعزیری از یک ماه تا ششماه و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد :
الف - بهره‌برداری از منابع مولد اشعه و یا کار با اشعه بدون اتخاذ تدابیرحفاظتی و تدارک تجهیزات حفاظتی توصیه شده توسط واحد قانونی.
ب - بهره‌برداری از منابع مولد اشعه و یا کار با اشعه بدون نظارت شخص‌مسؤول و مسؤول فیزیک بهداشت.
ج - اخلال در امر نظارت و بازرسی واحد قانونی و ندادن اطلاعات لازم و یاارائه اطلاعات ناقص و یا کذب به واحد قانونی و نیز هر اقدامی که موجب‌انحراف تشخیص واحد قانونی گردد.
۶- ایجاد اختلال در کار با اشعه و یا منابع مولد اشعه جرم محسوب و متخلف‌به جزای نقدی از پانصد هزار تا پانزده میلیون ریال و حبس تعزیری از یکماه تاسه سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۷- عدم رعایت حدود و شرایط مقرر در پروانه یا تغییر در شرایط مزبور جرم‌محسوب و متخلف به مجازات نقدی از یک میلیون ریال تا پنج میلیون ریال و یابه حبس تعزیری از ششماه تا دو سال و یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۸- نداشتن پروانه معتبر در مواردی که بموجب ماده ۴ این قانون داشتن پروانه‌الزامی اعلام گردیده است جرم محسوب و متخلف به مجازات نقدی از
یک‌میلیون ریال تا ده میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال و یا به‌هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
۹- بهره‌برداری از منابع مولد اشعه که توسط واحد قانونی بنحوی ممنوع‌اعلام شده است جرم محسوب میشود و متخلف به مجازات نقدی از یک میلیون‌ریال تا پانزده میلیون ریال و یا به حبس تعزیری از ششماه تا سه سال و یا به هر دومجازات محکوم خواهد شد.
ماده ۱۹- در مواردیکه جرائم موضوع این قانون به لحاظ انطباق با عناوین‌قانونی دیگر مستلزم مجازات شدیدتر باشد مقررات قانون مجازات اشد درباره‌مرتکب اعمال خواهد شد.
فصل پنجم - مقررات ویژه
ماده ۲۰- به افرادی که بطور مستمر به کار با اشعه اشتغال داشته باشند،مزایای زیر بر مبنای مقدار و شرایط بالقوه پرتودهی محیط کار به تشخیص واحدقانونی و طبق آئیننامه‌های مربوطه تعلق میگیرد :
۱- کاهش ساعات کار هفتگی تا میزان ۲۵% ساعات کار مقرر برای سایرکارکنان.
۲- افزایش میزان مرخصی استحقاقی سالیانه تا یکماه در سال برای مدت‌اشتغال به کار با اشعه. استفاده از مرخصی استحقاقی سالیانه در اینگونه موارددر طول هر سال اجباری است.
۳- افزایش مدت خدمت مورد قبول تا یکسال به ازاء هر یکسال کار با اشعه.حداکثر این افزایش تا ده سال و منحصراً از نظر بازخرید، بازنشستگی، از کارافتادگی و تعیین حقوق وظیفه قابل احتساب میباشد.
۴- پرداخت تا پنجاه درصد حقوق و مزایا بعنوان فوق‌العاده کار با اشعه.
تبصره - در مورد بند ۲ این ماده بجای استفاده از مرخصی فرد ذینفع می‌توانددرخواست اشتغال در محلی غیر از محیط کار با اشعه بنماید.
ماده ۲۱- وزارتخانه‌ها، نهادهای انقلاب اسلامی، مؤسسات، سازمانها وشرکتهای دولتی و یا وابسته به دولت و مؤسساتی که شمول قانون بر آنها مستلزم‌ذکر نام است و نیز کلیه مأمورین انتظامی موظفند در اجرای این قانون با واحدقانونی همکاری نمایند.
ماده ۲۲- واحد قانونی مسؤولیت حسن اجرای مقررات این قانون را بعهده‌داشته و مکلف است با بکار گماردن متخصصین واجد صلاحیت علمی و فنی و ازطریق تهیه و تدوین ضوابط، مقررات، استانداردها و دستورالعملهای لازم وبکارگیری امکانات تخصصی، آموزش و پژوهش و ارائه خدمات در سطح علمی‌پیشرفته روز تدابیر مقتضی را اتخاذ نماید.
ماده ۲۳- این قانون از تاریخ تصویب لازم‌الاجراء میباشد و از تاریخ مزبورکلیه قوانین و مقررات مغایر لغو و کان‌لم یکن تلقی میگردد. دولت مکلف است‌آئیننامه‌های مربوطه را بر اساس پیشنهاد واحد قانونی تصویب و جهت اجرا ابلاغ‌نماید. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول این قانون مکلفند حداکثر ظرف‌شش ماه از تاریخ اجرای قانون وضعیت خود را با مقررات آن منطبق نمایند.
تبصره - در خصوص مؤسسات پزشکی کشور آئیننامه‌های مربوطه توسط‌وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و واحد قانونی تهیه و تدوین و پس ازتصویب هیأت وزیران قابل اجراء خواهد بود.
قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و شش تبصره در جلسه علنی روزیکشنبه مورخ بیستم فروردین ماه یکهزار و سیصد و شصت و هشت مجلس‌شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۳۰/۱/۱۳۶۸ به تأیید شورای نگهبان رسیده‌است.